VERSCHRIKKELIJK SLECHT NIEUWS : ULAY OVERLEDEN

Het Stedelijk Museum Amsterdam stuurde zopas een persbericht uit waarin men melding maakt van het overlijden van de legenadarische performance kunstenaar Ulay (Frank Uwe Laysiepen, Solingen, 30 november 1943- Ljubljana 2 maart 2020)  Volgens het bericht. dat ikj hier groetendeels overneem, was hij al geruime tijd ernstig ziek, toch komt zijn dood nog onverwacht. Rein Wolfs, de nieuwe directeur van het Stedelijk, en Hripsimé Visser, conservator, werkten de afgelopen maanden nauw met hem samen voor een groot retrospectief, dat in november van dit jaar in het Stedelijk. Nog een aantal weken geleden maakten zij met hem een eerste keuze voor de te tonen kunstwerken. Het Stedelijk zal in nauw overleg met de Ulay Foundation in Ljubljana de tentoonstelling zijn definitieve gestalte geven.

Rein Wolfs: ” Met Ulay verliest de kunstwereld een pionier van de performancekunst en verliest Amsterdam ook een van de dragende krachten van de hedendaagse kunst in deze stad sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw. Ulay’s impulsen voor de kunst in Amsterdam waren enorm. Onze gedachten zijn bij Lena, zijn vrouw. Samen met haar en de Ulay Foundation werken we verder aan de tentoonstelling.”

Ulay is onder meer bekend van zijn jarenlange samenwerking met zijn toenmalige partner Marina Abramović. Voor en na die tijd heeft hij een indrukwekkend solo oeuvre opgebouwd. Fundamenteel daarin zijn processen van (chemische) verandering, de overgang van de ene identiteit in de andere, en het accepteren van onzekerheid en toeval. Daarnaast was Ulay van meet af aan een zeer geëngageerd kunstenaar die zijn betrokkenheid zowel in directe reactie op maatschappelijke ontwikkelingen toonde als in relatie tot de (recente) geschiedenis. Ulay vestigde zich eind jaren zestig in Amsterdam, waar het op politiek-maatschappelijk gebied en in de beeldende kunst op alle mogelijke manieren gistte en borrelde. Sindsdien is hij altijd met Amsterdam verbonden gebleven en leefde en werkte hij deels in deze stad. Het Stedelijk Museum verwierf door de jaren heen zowel werk van Ulay als van zijn samenwerking met Marina Abramović.

Ulay was een pionier van de performancekunst en body art, en zette identiteit en lichaam in als medium. Zijn werk bevindt zich op het snijpunt van fotografie en een conceptuele benadering van performance- en body art. Polaroidfoto’s, unica, en in zijn geval vaak exceptioneel grote beelden, vormen een essentieel onderdeel van zijn oeuvre. De tentoonstelling zal zich concentreren op vier thema’s die de huidige relevantie van Ulay’s werk onderstrepen: zijn focus op performance en de performatieve aspecten van fotografie; zijn onderzoek naar genderidentiteit en naar het lichaam als medium; zijn engagement met maatschappelijke en politieke onderwerpen en zijn relatie met Amsterdam.

Voor de huidige generatie kunstenaars is Ulay een belangrijke inspiratiebron. Voor het Stedelijk, dat een lange geschiedenis en expertise heeft opgebouwd op het gebied van performancekunst, was het dan ook van belang om zijn solo-oeuvre juist op dit moment te tonen.

Begin van jaren '70 heb ik een afspraak in de studio van Jürgen Klauke in Keulen waar op dat ogenblik Uwe Laysiepen, aan het werk is met het maken van een reeks polaroid foto's met Klauke die zich tranformeert als travestie. Klauke zal in zijn later werk het menselijk lichaam en alle mogelijke gender transformaties onderzoeken. Ulay doet er mij een mooie polaroid foto van cadeau die ik later zal gebruiken in enkele tentoonstellingen. Ik denk dat het op dat ogenblik enkel gaat over het nemen van de foto's door Ulay maar later zal blijken dat hij als beeldend kunstenaar als geen ander de techniek van de polaroid toepast in zijn oeuvre.  Als ik een tijdje later in Amsterdam een afspraak heb met Wies Smals (1939-1983) in haar galerie Seriaal loop ik ULay opnieuw tegen het lijf. We hebben later nog een ontmoeting, samen met Marina, in Bologna tijdens de  Arte Fiera waar ik ze uitnodig ze uit voor het Performance Art Festival in de Beursschouwburg te Brussel dat ik in 1978 cureer. Ze kunnen helaas niet deelnemen wegens een geplande reis maar sturen mij foto's en videomateriaal op en bepalen zelf de layout van hun paginas in de catalogus.

Roger D'Hondt