Blocnotes 04

'Antwerp Tower' (foto New Reform)

Hommage Gordon Matta-Clark (1943–1978). In 1977 nodigde Flor Bex, toenmalig directeur van het Internationaal Cultureel Centrum te Antwerpen, beter bekend als het ICC, de uit een Chileens-Amerikaanse kunstenaarskoppel geboren Gordon Matta-Clark uit om een kunstwerk te realiseren in een leegstaand kantoorgebouw te Antwerpen. Clark had als architect- kunstenaar een reputatie opgebouwd in New York waar hij meerdere van zijn projecten realiseerde in de wijk Soho, op dat ogenblik het artistieke hart van de stad. Hij wou met zijn ingrepen aantonen dat het modernisme in de architectuur faalde. Hij zaagde cirkelvormige openingen in de muren en plafonds van het Antwerps gebouw die in geometrie op elkaar werden afgesteld. Er ontstond door de ingreep een nieuwe vorm van 'open' architectuur waardoor ruimtelijkheid als wooncultuur centraal werd gesteld. Het werk kreeg de naam "Office Baroque". Het oorspronkelijke project van Matta-Clark was echter om een maanvorm in de buitengevel van het kantoorgebouw weg te snijden maar dat werd hem door de stad om urbanistische redenen niet toegestaan. De (kortstondige) aanwezigheid van Matta-Clark in Antwerpen zindert nog steeds na. Er is een galerie, nu in Brussel gevestigd, naar Office Baroque is genoemd en performancekunstenaar Danny DeVos is al jaren bezig met zijn hommage 'Rippin' for Gorden'. Nu heeft een andere Antwerpse kunstenaar, Gert Adriaenssens, het in september voor elkaar gekregen om "het niet uitgevoerd" project van Matta-Clark toch, zij het tijdelijk, te realiseren. Hij kreeg het gedaan van buurtontwikkelaar Matexi om in de wolkenkrabber 'Antwerp Tower', nabij het centraal station, die ondertussen wordt verstript, de maanvorm van Matta-Clark te realiseren. De invloed die Matta-Clark heeft uitgeoefend in de kunstwereld is van bijzonder iconische waarde. In het Bronx Museum of the Arts in New York, waar hij destijds een ingreep realiseerde, opent op 8 november, (tot 8 april 2018), de tentoonstelling “Gordon Matta-Clark: Anarchitect". Anarchitect is een samentrekking van de woorden anarchist en architect en geeft betekenis aan zijn ware gedaante in de kunstwereld. Matta-Clark benoemde zichzelf als een performance kunstenaar. Men zou hem ook kunnen zien als de tegenpool van een kunstenaar als Robert Smithson (1938-1973) die met zijn befaamde 'Land Art'- projecten sporen groef in grote delen van het aardoppervlak of er kunstmatig structuren in aanlegde.

'Documenta 'The Parthenon of Books' (foto New Reform) 

Documenta onder vuur! In de gemeenteraad van Kassel heeft de rechtse partij 'Alternative für Deutschland' (AfD) de Documenta organisatie onder vuur genomen. Uit een controle van de rekeningen blijkt dat de vijfjaarlijkse exhibitie van de hedendaagse kunst, die deze zomer voor de 14de keer heeft plaatsgevonden, haar toegestane budget met 5 miljoen euro heeft overschreden. Het was voor de partij het sein om heftig te keer te gaan tegen Documenta curator Adam Szymczyk en de beheerders van het project die zijn aangesteld door de stad Kassel. De AfD spreekt van financiële onregelmatigheden. Volgens de partij is er teveel Duits (subsidie)geld geïnvesteerd in Athene waar een deel van de tentoonstelling is doorgegaan. De aanwezigheid van de Documenta in de Griekse hoofdstad was bedoeld als een vorm van 'cultureel statement' tegen de besparingsgolf die een van de duurzaamste en oudste Europese culturen treft. Musea dienen er noodgedwongen stukken uit hun erfgoed te verkopen, personeel en onderhoud van de gebouwen te beperken tot het strikte minimum om te overleven. Ondertussen hebben een aantal prominente figuren uit de Duitse kunstwereld een open brief gestuurd naar de Bondsdag waarin ze protesteren tegen de benoeming van een AfD lid als voorzitter van de commissie voor cultuur en mediazaken in het Duits parlement.

Bozar Lab! In Bozar, het vroegere Paleis voor Schone Kunsten te Bussel, waait sinds enige tijd een frisse wind. Tentoonstellingen over de historische avant-garde (Yves Klein, Theatre of the Void) wisselen er af met hedendaagse avant-garde, de boekhandelketen van uitgever Wather König, die zich heeft gevestigd in vooraanstaande Europese musea, heeft ook in Bozar een onderkomen gevonden en de vernieuwde brasserie trekt aan. Heel wat enthousiasme heb ik kunnen vaststellen tijdens een van mijn bezoeken aan het festival:' YO. Brussels Hiphop Generations'.  Dat er hiphopcultuur wordt binnengebracht in dit statische gebouw van architect Victor Horta mag geen verbazing wekken. Cultuurpaleizen moeten aansluiten bij alle generaties, dit heeft niets te maken met laagdrempeligheid maar met hedendaagsheid. Einde van de zestiger- en begin jaren zeventig was ik er getuige van de avant-garde concerten in de hall van paleis die in een vorm van 'polyvalent environment' was ingericht. Naar aanleiding van het 'Bozar Electronic Arts Festival' in september heeft men een permanente ruimte vrijgemaakt voor een nieuw experiment, het 'Bozar Lab'. In deze wil men plaats maken voor nieuwe media en technologie in de kunst. Een kunstwereld zonder elektronische kunst is niet meer weg te denken. Het is een logische stap voor hedendaagse kunstenaars die opgroeien in een maatschappij waar de technologie van de beeldschermen de wereld beheerst. www.bozar.be

Daniel Dezeuze, installatie La Prieurè de Serabona, 2016 (foto New Reform)

Supports/Surfaces. In het Musee Carré d'Art te Nimes is een tentoonstelling geopend (tot 31 december) die een overzicht biedt op de activiteiten van een aantal Franse kunstenaars die zich van 1966 tot 1970 manifesteerden als 'Supports/Surfaces'. De beweging is in België minder bekend en was voornamelijk actief in het zuiden van Frankrijk. De allereerste tentoonstelling 'Impact' werd in 1966 georganiseerd door Claude Viallat in het Museé d'art Contemporain in Céret met werken van hemzelf, Pierre Buraglio, Daniel Buren, Michel Parmentier en François Rouan.  Ze beoogden in het spoor van bewegingen als Arte Povera een kunst voor te stellen die uit minimale ingrepen een zo groot mogelijke expressie haalde en bracht een confrontatie tot stand met de klassieke Franse en wereldwijde nieuw realistische schilderkunst door een vorm van expressieve soberheid te introduceren. Zo stelden de kunstenaars werken tentoon op doorschijnend plastiek of keerden ze hun tableaus achterste voor. Sommigen plaatsten gewoon het chassis waarop doeken werden gespannen tegen de muur. Het chassis werd dan wel beschilderd. Tot de bekendste aanhangers van de beweging behoren Louis Cane, Marc Devade, Daniel Dezeuze, Noël Dolla, Toni Grand, Bernard Pagès, Jean-Pierre Pincemin en Claude Viallat. In 1970 organiseerde het Musée d'Art Moderne de la Ville te Paris de laatste grote overzichtstentoonstelling van 'Support/Surfaces'. Het Carré d'Art reconstrueert de beginjaren waarin de groep een echte beweging was die een gecontesteerde doorbraak forceerde in de wereld van de schilderkunst. De meeste van de kunstenaars zijn individueel actief verder blijven werken met de oorspronkelijke ideeën in hun achterhoofd, anderen hebben er zich van afgekeerd. www.carreartmusee.com

RD